Speech to Plaid's Spring Conference/Araith i Gynhadledd Wanwyn y Blaid

Cynhadledd


Nearly four years ago, this party decided to become a party of government.



We went into a coalition agreement with our eyes open; having agreed a deal - the One Wales agreement – not only between the political elites but directly between the memberships of both parties.



Just think just how different that democratic process was to the stitch up in Westminster that gave us the present ConDem regime.



Now, our deal has served Wales well.



When the international bankers blew the last wads of our cash on their junky gambling habit, we were ready in government to help the most vulnerable.



When unemployment threatened many of our industrial workers, we stepped in with programmes such as ProAct that saved thousands of jobs.



And most importantly, for the long term, we insisted and secured a guarantee not only of a referendum on legislative powers for our Assembly, but also a guarantee that Labour would campaign actively for those powers – in this period of office.



As Peter Hain said – all this was done at Plaid’s insistence.



Plaid’s insistence that our nation was ready for full powers

Plaid’s insistence that we invest in our health service

Plaid’s insistence that we save 3% on our carbon emissions

Plaid’s insistence that we build the case that comprehensively showed that Barnett formula shortchanged Wales.



Peter Hain’s soundbites never hurt us, but they do sometimes work for us –

“at Plaid’s insistence” is the best shorthand way of describing how the One Wales government has been a success.



Ond rhaid edrych nid yn unig ar lwyddiant Cymru'n Un ond hefyd ar beth fydde'r dewis arall.



Nid son am yr enfys ydw' i - er bod wastad enfys hyd yn oed yn y tywydd mwya stormus – ond son ydwy i am beth fydde record Llafur ar eu pennau eu hunain.



Yn 2007, roedd Llafur am dorri buddsoddiad yn ein hysbytai. Roedd Bronglais yn y Canolbarth a Gorllewin o dan fythygiad. Yr wythnos hon, gwelson ni fuddsoddiad o £38 miliwn yn ysbyty Bronglais. Eto oherwydd bod Plaid yn mynnu.



Yn 2007 roedd Llafur am i ymlwybro ymlaen gyda'r sustem LCO am ddegawd o leia.



Yn 2007, roedd Llafur yn erbyn Deddf Iaith o gwbl; o blaid codi ffioedd dysgu i'r entrychion, a – cofiwch chi – yn mynnu fod y fformiwla Barnett yn gweithio er lles Cymru.



Do, pan aeth Plaid i mewn i lywodraeth fe newidion ni bolisiau trychinebus, fe sefydlon ni lywodraeth Cymru gyfan go iawn a dwgyd Llafur ymaith o'u hobsesiwn gydag ardaloedd a sectorau cul.



Rydym yn gadael llywodraeth fel plaid sydd wedi aeddfedu, tipyn bach fel y caws ffermdy Cymreig gore!



Ac rwy'n credu ein bod wedi defnyddio ein hamser mewn llywodraeth i dyfu a dwfnhau ein gwreiddiau a'n cred mewn cyfiawnder cymdeithasol yn ogystal.



Mae Plaid mewn llywodraeth wedi cadw at ein hegwyddorion ac yn wir wedi'u cryfhau. Mor wahanol i'r Democratiaid Rhyddfrydol a werthodd eu hetifeddiaeth am bris lledr car gweinidogol.



Pan ddaeth y dirwasgiad – oherwydd gweithredoedd y bancwyr o dan anogaeth Llafur a'r Toriaid – fe weithion ni i glymu cymunedau at eu gilydd, nid eu chwalu.



Dangoson ni gyda'n ymrwymiad i ostwng allyriadau carbon 3 y cant ein bod am i'r genedl gyfrannu i'r frwydr yn erbyn newid hinsawdd a gosod ein hawl i ddefnyddio ein hadnoddau naturiol i adeiladu cenedl gryfach a mwy gwydn.

A chymeron ni bob cyfle i adeiladu ein llwyodraeth genedlaethol.



Wyddoch chi'r peth mwya comig am yr ymgyrch refferendwm? - Wel, y syniad y bydde pleidlais Ie yn ein gosod ar ben y llethr llithrig i annibyniaeth.



Gyfeillion, buon ni ar y tyle hwnnw ers y blaidlais yn 97. Siwrne safodd pobl Cymru lan a datgan ein bod yn genedl – ac bod rhaid ini llywodraethu fel cenedl – fel drodd rhod hanes a chychwynson ni ar y daith tuag at annibyniaeth.



Cadarnhad, ac nid y cychwyn, oedd y blaidlais Ie.



Ond os buon ni'n aeddfed mewn llywodraeth mae'n rhaid ini fod yn aeddfed yn hyn o beth hefyd. Fydden ni ddim yn cyrraedd pen y daeth yn gloiach drwy weiddi fel plant bach drwg “yn ni wedi cyrraedd 'to?”



Ein dyletswydd yn awr yw mynd yn ol i lywodraeth, gan ein bod yn gwybod nad oes gan Lafur ddim i'w gynnig.



Ie, mae'n wir fod Carwyn wedi dysgu siarad fel cenedlaetholwr. Ar ol blynydde o sefyll yn y cornel yn fud, mae Llafur am “sefyll cornel Cymru”. Ond mae'r Blaid wedi hen fynd heibio dim ond sefyll dros Gymru – mae hynny'n ail natur i ni – rydym ni am i Gymru sefyll ar ei thraed ei hunan.



Ond o dan arweinyddiaeth Carwyn – neu ife Hain neu Ed sy'n arwain? - maen nhw'n ysu am rematch o'r 80au, gan gynnig dim byd adeiladol nac uchelgeisiol i Gymru.



Ond dyw cynnig addewid o bethe gwell o dan lywodraeth ffantasiol Ed Milliband ddim yn ddigon da. Dyw Cymru ddim yn gallu aros am hynny.



Mae Cyllideb “twf” honedig Obsorne yn golygu 30,000 o bobl ddiwaith ychwanegol. Mae'n rhaid gweithredu yn awr.



Llywodraeth Brown a Hain a ddywedodd ei bod hi'n gysurus gyda thwf pobl “cyfoethog cythreulig”; a wrthododd drethiannau gwyrdd a chyfiawn; a fynnodd ryfel anghyfiawn yn Irac ac a welodd y bwlch rhwng y tlawd a'r cyfoethog dyfu yn ddibaid.



Pan wrthwynebodd Aelodau Seneddol Plaid Cymru y codiant yn TAW, fe wnaeth Llafur ei lyncu.



Mae gan Lafur ddau arweinydd yng Nghymru a dwy wyneb yn San Steffan.



A beth am y Democratiaid Rhyddfrydol? Roedd Clegg yn iawn, wyddoch chi. Mae torri gwariant cyhoeddus yn rhy fuan ac yn rhy ddwfn wedi tanseilio'r economi a chreu diweithdra.



Roedd gan y Toriaid gynlluniau cudd i godi TAW – gan gostio pob teulu yn y wlad bron £400 ychwanegol bob blwyddyn.



Do, roedd Clegg yn iawn, ymhob dim, ond un peth. Y penderfyniad erchyll, anfaddeuol i roi'i blaid fel tarian ddynol o gwmpas y llywodraeth Doriaidd mwya ideolegol, .mwya asgell dde a mwya di-hid am Gymru am genhedlaeth.



You can tell how important Wales is to the Lib Dems and this Westminster government by the simple fact that since the election, Welsh Lib Dem MPs have not held one single press conference to explain themselves or their selling out. Welsh Lib Dem MPs are content to let two Tories do their talking for them.



In June, two beavers will be reintroduced in mid and west Wales. The first time we will have seen beavers for 800 years. At this rate, they won’t even need to breed to outnumber Lib Dem AMs and on this record, Lib Dems won’t deserve our trust for another 800 years either.



I say to Lib Dem voters. If you feel betrayed by the decision of Clegg to sell out to the heirs of Blair and Thatcher, there is a home for you in Plaid Cymru. A party that puts the people of Wales first and fights for civil liberties and the realisation of the individual's ambition. We won't let you down.



May is a Welsh election. We are electing the next Welsh government.



Plaid knows there is a huge job to do still. We need to improve our young people’s skills and education. We need a school year and a school curriculum that, building on the Foundation Stage, gives our young people the skills and knowledge they need for the economy of the future.



We need to encourage enterprise and job creation and investment, particuarly in green jobs and renewable technologies. While Westminster faffs about with a green bank sometimes in 2015, we have firm, realistic proposals now for a company that can invest in the infrastructure of our nation.



So we can build for Wales, and invest in our schools, hospitals and public transport. And we can do similar things in renewable energy also. Wales has fantastic wind, tidal, water and even solar energy sources that this nation should own, exploit and use for the benefit of our communities.



Ieuan as Leader and Minister has swept aside the old ways of doing things within Welsh government. Now we see clearly that ambition will be supported and recognised and job creation will be about getting the right skilled people to the right place to attract the right companies to invest.



By building a better, linked up Wales, we are making broadband and the knowledge economy open to all. Labour and the Tories are fighting the economic battles of the last century – chasing the chimera of inward investment that up sticks and leaves when the going gets touch. Plaid will build investment here in Wales; for Welsh companies and creating up to 50,000 jobs.



The lesson of the last four years is this:



Plaid in government does make a difference

Labour are retreating to their old, narrow and unimaginative ways

The Tories and their friends the Lib Dems have no ambition for Wales and no way to grow our nation.



This party has known for more than 80 years that the best government for Wales is one with Plaid Cymru written through it like the writing in a stick of Pwllheli rock.



And we intend to stick around in government for a better Wales.